Οι βιταμίνες είναι βιολογικά ενεργά οργανικά σύμπλοκα, απαραίτητα για την φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού, που υπάρχουν σε αρκετές τροφές αλλά και σε φαρμακευτικά σκευάσματα. Η έλλειψη ή αντίθετα η υπερβολική πρόσληψη της κάθε βιταμίνης, συνδέονται με νοσολογικά σύνδρομα, που εμπλέκουν σχεδόν πάντοτε το δέρμα. Επιπλέον οι βιταμίνες κατέχουν σημαντική θέση στη δερματολογική θεραπευτική, χορηγούμενες τοπικά ή συστηματικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι βιταμίνες A, C, E διαθέτουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες και ως εκ τούτου συμβάλλουν στην πρόληψη της φωτογήρανσης αλλά και στην διατήρηση μιας υγιούς και νεανικής επιδερμίδας. Αναλυτικότερα οι βιταμίνες διαχωρίζονται σε:
Αντιοξειδωτικές βιταμίνες:
- Βιταμίνη Α (Ρετινόλη) : βρίσκεται στον κρόκο του αυγού, το βούτυρο, τα κίτρινα και πράσινα λαχανικά. Αναστέλλει την ανάπτυξη των όγκων και των κακοήθων κυττάρων, ρυθμίζει την ανάπτυξη των κυττάρων της επιδερμίδας, τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και έχει αντιβακτηριδιακή δράση. Η χρόνια λήψη της οδηγεί κυρίως σε κεφαλαλγίες και απολέπιση του δέρματος.
- Καροτενοειδή: βρίσκονται πλούσια στα κίτρινα – πράσινα λαχανικά και το κρέας. Μετατρέπεται στον οργανισμό σε βιταμίνη Α. Η χρόνια λήψη της δεν προκαλεί υπερβιταμίνωση, αλλά μπορεί να δώσει στο δέρμα ένα πορτοκαλί χρώμα – κατάσταση υποστρέψιμη και αβλαβής.
- Βιταμίνη C: υδατοδιαλυτό αντιοξειδωτικό που υπάρχει σε μεγάλη αφθονία στο δέρμα. Κατέχει κύριο ρόλο στη σύνθεση του κολλαγόνου και της θεμελίου ουσίας (βασικά στοιχεία του δέρματός μας) κι έτσι βοηθά στην πρόληψη της φωτογήρανσης και στην ταχύτερη επούλωση των τραυμάτων. Οι καπνιστές έχουν ανάγκη πολλαπλάσια ποσά βιταμίνης C από τους μη καπνιστές. Διατίθεται υπό μορφή κρέμας για τοπική χρήση και χαπιών για συστηματική χορήγηση (από του στόματος). Η βιταμίνη C είναι απολύτως ασφαλής σε μακροχρόνια λήψη σε δόσεις μέχρι 6000 mgr ημερησίως, επειδή ως υδατοδιαλυτή δεν αποθηκεύεται στο λιπώδη ιστό.
- Βιταμίνη Ε: αποτελεί το κύριο λιποδιαλυτό αντιοξειδωτικό του δέρματος. Η βιταμίνη Ε και τo συνένζυμο Q είναι τα μόνα αντιοξειδωτικά που ανιχνεύονται στα λιπίδια της επιδερμίδας. Σε τοπική χρήση η βιταμίνη Ε προστατεύει από τα ηλιακά εγκαύματα, καθυστερεί τη φωτογήρανση, συμβάλει στην επούλωση των τραυμάτων και εμποδίζει την καταστολή του δέρματος από την ηλιακή ακτινοβολία. Δόσεις έως 400 mgr ημερησίως είναι απολύτως ασφαλείς, ενώ δόσεις άνω των 3000 mgr σε μακροχρόνια χορήγηση, μπορούν να έχουν παρενέργειες.
- Συνεργική δράση αντιοξειδωτικών βιταμινών: Η συνεργική δράση διαφόρων αντιοξειδωτικών βιταμινών έχει παρατηρηθεί και επιβεβαιωθεί. Ειδικότερα, αποδοτικός θεωρείται ο συνδυασμός των βιταμινών Α+Ε σε τοπική εφαρμογή για την προστασία από τη φωτογήρανση. Επίσης ο τοπικός συνδυασμός βιαταμινών C+E ενισχύει την φωτοπροστασία των αντιηλιακών και επαυξάνει την αντικαρκινoγόνο προστασία.
Εκτός από τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες με πρωταρχική δράση στο δέρμα (που αναλύθηκαν σε προηγούμενο άρθρο), υπάρχουν και άλλες βιταμίνες, όπως:
- Βιταμίνη D: ρυθμίζει την απορρόφηση και την εναπόθεση του ασβεστίου στον οργανισμό. Πρόσφατες μελέτες την κατατάσσουν στους ρυθμιστικούς παράγοντες της μετάστασης των όγκων. Είναι σαφής η προστατευτική δράση της βιταμίνης D στους ασθενείς με κακόηθες μελάνωμα. Χορηγείται συστηματικά σε περιπτώσεις που απαιτείται έντονη φωτοπροστασία ή σε περιπτώσεις που υπάρχει κίνδυνος καρκινογένεσης. Η υπερβιταμίνωση D, οδηγεί σε τοξικές εκδηλώσεις, γι’ αυτό πάντα πρέπει να χορηγείται υπό την επίβλεψη Ιατρού.
- Σύμπλεγμα βιταμινών B: πρόκειται για ένα σύμπλεγμα μεγάλης κλινικής σημασίας (εδώ ανήκουν η Β2, το φυλικό οξύ, το νικοτινικό οξύ ή Β3, η βιοτίνη κ.α.). Ειδικότερα, η έλλειψη της Β2 προκαλεί στοματίτιδα, χειλίτιδα και γλωσσίτιδα. Η έλλειψη της Β3 – παρατηρείται συχνά στους αλκοολικούς – οδηγεί σε μία πάθηση που λέγεται πελάγρα (συνδυασμός δερματίτιδας, διάρροιας και απώλειας της νοητικής ικανότητας). Η Β6 εμπλέκεται στην παραγωγή ερυθροκυττάρων, ενώ το φυλικό οξύ συμβάλλει κυρίως στην ωρίμανσή τους. Η έλλειψή του φυλικού οξέος προκαλεί γλωσσίτιδα και υπέρχρωση του δέρματος.
- Βιταμίνη Κ: έχει κυρίως αντι-αιμορραγική δράση.
Συμπερασματικά, ο αντίκτυπος της διακύμανσης των επιπέδων των βιταμινών έξω από τα φυσιολογικά όρια, είναι άμεσα ορατός στον κάθε οργανισμό. Το δέρμα συχνά είναι το πρώτο όργανο που αντανακλά την διαταραχή. Το πρόβλημα που έχει προκύψει στο σύγχρονο κόσμο, από τη «μόδα» της υπερκατανάλωσης βιταμινούχων συμπληρωμάτων διατροφής αλλά και τις εξαντλητικές δίαιτες, είναι ότι σταδιακά μπορούμε να οδηγηθούμε σε καταστάσεις υπέρ ή υπό-βιταμίνωσης, αντίστοιχα. Οι ειδικοί δερματολόγοι είναι ευαισθητοποιημένοι στο να υποπτεύονται και να αντιμετωπίζουν μια υπερβιταμίνωση ή μία υποβιταμίνωση που μπορεί να ξεκινά ύπουλα σαν μία στοματίτιδα ή μία αγγειίτιδα. Η θεραπευτική δράση των βιταμινών εξαρτάται από το επίπεδο της συγκέντρωσής τους στο αίμα και το δέρμα. Η κατανάλωση βιταμινών με μέτρο, κυρίως από φρέσκιες τροφές ή από φαρμακευτικά σκευάσματα – όταν οι ανάγκες το υπαγορεύουν – είναι απαραίτητη για την υγεία μας, ενώ κάποιες από αυτές πρέπει να χορηγούνται μόνο υπό τις οδηγίες Ιατρού.
Γεώργιος Ντούφας
Δερματολόγος Αφροδισιολόγος