Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα

Ερωτήσεις – απαντήσεις

Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα ή αφροδίσια ονομάζουμε τα νοσήματα που μπορούν να μεταδοθούν μέσω της σεξουαλικής επαφής. Αν και υπάρχουν περισσότερα από 20 διαφορετικά είδη, τα πλέον συχνά θεωρούνται ο έρπητας των γεννητικών οργάνων, τα οξυτενή κονδυλώματα, τα χλαμύδια, η βλεννόρροια και η σύφιλη.

Είναι σημαντικό να έχουμε επαρκή ενημέρωση για αυτές της μεταδοτικές παθήσεις έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε νωρίς τα συμπτώματα και να υποβληθούμε έγκαιρα στη σωστή θεραπεία.

Αρκετά από τα αφροδίσια νοσήματα μπορούν να μεταδοθούν και στα νεογνά, αφού είναι δυνατή η προσβολή κατά τον τοκετό δια της αμέσου επαφής, αν η μητέρα δεν έχει θεραπευτεί για υποκείμενο αφροδίσιο νόσημα.

Έρπητας γεννητικών οργάνων

Πρόκειται για σεξουαλικώς μεταδιδόμενη πάθηση που οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα. Υπάρχουν δυο τύποι, οι HSV1 και HSV2. Αναφέρεται ότι ο HSV1 είναι ο ιός του γνωστού επιχείλιου έρπητα, ενώ ο HSV2 είναι αυτός των γεννητικών οργάνων. Τελευταία όμως, λόγω της αλλαγής των σεξουαλικών συνηθειών, εμφανίζεται όλο και συχνότερα ο τύπος HSV1 στα γεννητικά όργανα.
Η μετάδοση γίνεται μέσω της σεξουαλικής επαφής, αλλά και στα νεογνά μέσω της γενετήσιας οδού από μητέρα με έρπητα γεννητικών οργάνων. Η μετάδοση μπορεί να γίνει είτε από άτομο με ενεργείς βλάβες, είτε από ασυμπτωματικό άτομο στο οποίο συμβαίνει απόπτωση των κυττάρων που περιέχουν τον ιό του έρπητα.

Η διάγνωση είναι απλή και βασίζεται στην κλινική εικόνα. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί καλλιέργεια του υγρού από τις φυσαλίδες, ορολογικός έλεγχος, άμεση μικροσκόπηση του υγρού κ.α.

Κλινικά, εμφανίζονται φυσαλίδες με υγρό που συνοδεύονται από ήπιο πόνο ή αίσθημα καύσου και διαρκούν περίπου 21 ημέρες στην πρωτολοίμωξη και 10 ημέρες στην υποτροπή της νόσου. Αφορμή για υποτροπές του έρπητα των γεννητικών οργάνων είναι η έμμηνος ρύση, το ψυχικό και σωματικό στρες, οι μικροβιακές λοιμώξεις, η γρίπη κ.α.

Οι ερπητικές φυσαλίδες αλλάζουν περιεχόμενο και μορφή μετά από μερικές ημέρες. Το υγρό τους, από διάφανο που ήταν αρχικά γίνεται πιο σκούρο / θολό και τελικά «στεγνώνει» καταλήγοντας στη δημιουργία μικρών ελκών (πληγές). Αυτές οι πληγές επουλώνονται χωρίς να αφήνουν ουλές.
Αν μια έγκυος αναφέρει λίγες ημέρες πριν ή κατά τον τοκετό συμπτώματα έρπητα γεννητικών οργάνων, αυτό αποτελεί απόλυτη ένδειξη καισαρικής τομής, ανεξάρτητα αν έχει γίνει ρήξη ή όχι των μεμβρανών.

Στα νεογνά που έρχονται σε επαφή με τον ιό μέσω της γενετήσιας οδού, είναι δυνατόν να εμφανιστούν βλάβες στο δέρμα, τα μάτια και το στόμα, αλλά και διάσπαρτη λοίμωξη σε πνεύμονες, ήπαρ, εγκέφαλο ή σπανιότερα στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Η θεραπεία του έρπητα των γεννητικών οργάνων γίνεται με αντιικά φάρμακα (τοπικά ή συστηματικά) για περίπου 5 ημέρες, αλλά αν η πάθηση υποτροπιάζει περισσότερο από 6 φορές το χρόνο χορηγείται διακοπτόμενο θεραπευτικό σχήμα ετήσιας διάρκειας.

Τέλος, η αντιμετώπιση θα πρέπει να περιλαμβάνει και την πρόληψη της μετάδοσης του ιού από τον πάσχοντα στον / στην σύντροφο.

Κονδυλώματα

Τα κονδυλώματα είναι μικρές δερματικές βλάβες στην περιοχή των γεννητικών οργάνων που προκαλούνται από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Υπάρχουν περισσότεροι από 100 υπότυποι (στελέχη), ορισμένοι εκ των οποίων σχετίζονται με καρκίνους των γεννητικών οργάνων. Ειδικά στις γυναίκες, οι υπότυποι 16, 18, 31 και 33 μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Η διάγνωση της μόλυνσης από ιό HPV γίνεται από τον ιατρό μετά από κλινική εξέταση, ενώ στις γυναίκες είναι πιθανό να ζητηθεί και Test Παπανικολάου (Test – Pap).

Τα τελευταία χρόνια έχουν ενταχθεί στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών, εμβόλια για τον ιό HPV για χορήγηση σε γυναίκες ηλικίας 12 – 26 ετών.

Στις εγκυμονούσες που εμφανίζουν λοίμωξη από HPV, είναι δυνατόν το νεογέννητο να μολυνθεί κατά τη διάρκεια του τοκετού, οπότε θα πρέπει να λαμβάνονται ειδικά προληπτικά μέτρα.

Ο HPV προκαλεί στα γεννητικά όργανα, στον πρωκτό ή στην ουρήθρα μικρές βλάβες ανθοκραμβοειδούς σχήματος (σαν μικρό κουνουπίδι) με ερυθρορόδινο ή καφέ χρώμα. Κάποια κονδυλώματα έχουν βάση πεπλατυσμένη ενώ άλλα όχι (ανάλογα με τον υπότυπο).

Τα κονδυλώματα μπορεί να αυξηθούν σε διαστάσεις και σε αριθμό ενώ η μετάδοση τους γίνεται από άτομο σε άτομο με τη σεξουαλική επαφή.

Υγρές περιοχές του σώματος, όπως αυτές των γεννητικών οργάνων, είναι ιδανικές για την ανάπτυξη του ιού.

Πόσο συχνά είναι τα κονδυλώματα;

Πολύ. Η συχνότητα των κονδυλωμάτων αυξάνει τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Υπολογίζεται ότι περίπου 6.000 νέες περιπτώσεις εντοπίζονται κάθε χρόνο.

Αν και δεν πρέπει να θορυβηθείτε εάν ανακαλύψετε ότι έχετε κονδυλώματα, είναι σημαντικό απευθυνθείτε άμεσα στον ειδικό δερματολόγο – αφροδισιολόγο για να αρχίσετε την ενδεικνυόμενη θεραπεία.

Είναι ενθαρρυντικό να γνωρίζετε ότι σήμερα υπάρχουν διαθέσιμες αρκετές θεραπείες.

Ποιές θεραπείες υπάρχουν σήμερα διαθέσιμες για τα κονδυλώματα;

Κρυοθεραπεία

Είναι μία μέθοδος που καταστρέφει τα κονδυλώματα παγώνοντάς τα. Πρόκειται για μία αρκετά αξιόπιστη θεραπευτική μέθοδο που εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια.

Διαθερμοπηξία

Είναι μία μέθοδος που καταστρέφει τα κονδυλώματα μέσω καυτηριασμού. Πρόκειται για μία θεραπευτική τεχνική που προσφέρει άμεση βελτίωση. Εφαρμόζεται με τοπική αναισθησία σε όλα τα δερματολογικά ιατρεία.

CO2 Laser

Το Laser δρα με παρόμοιο τρόπο όπως η διαθερμοπηξία και καταστρέφει τα κονδυλώματα μέσω καυτηριασμού. Πρόκειται για μία μέθοδο που προσφέρει άμεση βελτίωση με ελάχιστο ερεθισμό. Εφαρμόζεται με ή χωρίς τοπική αναισθησία ανάλογα με την έκταση και την εντόπιση των κονδυλωμάτων.

Τις περισσότερες φορές η τοπική αναισθησία γίνεται στο σπίτι με την απλή εφαρμογή μίας ειδικής κρέμας, 1 ½ ώρα πριν την επέμβαση.

Ποδοφυλλίνη

Συνήθως με μορφή διαλύματος ή αλοιφής. Πρόκειται για παρασκεύασμα που εφαρμόζεται δύο φορές την εβδομάδα από τον ιατρό ή το νοσηλευτικό προσωπικό.

Η περιοχή θα πρέπει να ξεπλένεται με νερό 6 ώρες μετά την εφαρμογή ή νωρίτερα, εάν εμφανισθεί ερεθισμός.

Ποδοφυλλοτοξίνη

Αποτελεί το καθαρό δραστικό συστατικό (ποδοφυλλοτοξίνη) της ποδοφυλλίνης σε μορφή διαλύματος. Εφαρμόζετε το διάλυμα μόνοι σας στο σπίτι, χωρίς να υπάρχει η ανάγκη να ξεπλύνετε μετά την περιοχή. Βεβαίως θα πρέπει να επισκεφθείτε και πάλι τον γιατρό σας μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας για να βεβαιωθείτε ότι τα κονδυλώματα δεν έχουν επανέλθει.

Τριχλωροξικό οξύ

Είναι ένα οξύ το οποίο εφαρμόζεται (σε υψηλή συγκέντρωση) προσεκτικά πάνω στα κονδυλώματα από τον ιατρό ή το νοσηλευτικό προσωπικό.

Χειρουργική αφαίρεση των βλαβών

Συνήθως χρησιμοποιείται εάν τα κονδυλώματα είναι μεγάλα, πολλά σε αριθμό ή όταν βρίσκονται σε δυσπρόσιτες περιοχές. Η τοπική αναισθησία είναι απαραίτητη.

Άλλες θεραπείες

Υπάρχουν επιπλέον λίγες διαθέσιμες θεραπείες, που χρησιμοποιούνται σπανιότερα. Ο ιατρός σας θα σας ενημερώσει για αυτές εάν αποφασιστεί να τις δοκιμάσετε.

Μολυσματική τέρμινθος

Η μολυσματική τέρμινθος είναι μία δερματοπάθεια που οφείλεται στον ευλογοϊό Molluscum Contagiosum και προσβάλλει κυρίως τη περιγεννητική περιοχή του άνδρα και της γυναίκας.

Είναι νόσος που μεταδίδεται με άμεση επαφή από τις βλάβες του δέρματος από άτομο σε άτομο (αρκετές φορές κατά τη σεξουαλική επαφή).

Η θεραπεία με Laser CO2 ή διαθερμοπηξία (ή ακόμα και η αφαίρεση των βλαβών με χειρουργική λαβίδα), απομακρύνει τις βλάβες ανώδυνα, αναίμακτα και με πολύ καλό αισθητικό αποτέλεσμα.

Χλαμύδια

Τα χλαμύδια (Chlamydia trachomatis) αποτελούν το πιο συχνό αφροδίσιο νόσημα της κατηγορίας των βακτηρίων. Μπορεί να μεταδοθεί μετά από κολπική, πρωκτική ή στοματική σεξουαλική επαφή. Τα χλαμύδια αποτελούν γενικά μια «σιωπηρή νόσο» επειδή το 75% των γυναικών και το 50% των ανδρών που έχουν μολυνθεί δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Άλλες φορές (μετά από μόλυνση του τραχήλου ή της ουρήθρας) μπορεί να προκληθούν ασυνήθιστες εκκρίσεις από τον κόλπο ή το πέος και καύσος κατά την ούρηση. Επιπρόσθετα, αν τα χλαμύδια δε θεραπευθούν μπορεί να αποτελέσουν αίτιο στειρότητας.

Αυτοί είναι οι λόγοι που η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι επιβεβλημένες. Η διάγνωση των χλαμυδίων τίθεται από τον ιατρό μετά από εργαστηριακές εξετάσεις ενώ η θεραπεία γίνεται με την κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή. Τα άτομα με χλαμύδια θα πρέπει να απέχουν από ερωτικές επαφές μέχρι να θεραπευθούν, τόσο αυτά όσο και οι σύντροφοι τους, διότι διαφορετικά είναι πιθανή η επαναμόλυνσή τους.

Τριχομονάδες

Η λοίμωξη από τριχομονάδες οφείλεται στο παράσιτο Trichomonas Vaginalis που προσβάλλει γυναίκες και άνδρες (στον κόλπο και την ουρήθρα αντίστοιχα) κατά τη σεξουαλική επαφή. Οι άνδρες όταν μολύνονται δεν εμφανίζουν ιδιαίτερα συμπτώματα πέρα από ήπιο ερεθισμό του πέους ή ήπιες εκκρίσεις.

Στις γυναίκες όμως, 5 – 20 μέρες μετά τη μόλυνση,  παρατηρείται δύσοσμη κολπική έκκριση κιτρινοπράσινου χρώματος, συχνά αφρώδης, που συνοδεύεται από ερυθρότητα, κνησμό (φαγούρα) και μερικές φορές ήπιο πόνο. Η διάγνωση τίθεται από τον ιατρό μετά τη διενέργεια ειδικών εξετάσεων, ενώ χορηγείται αντιβιοτική αγωγή και στους δύο συντρόφους.

Βλεννόρροια (Γονοκοκκική Ουρηθρίτιδα)

Το αίτιο της βλεννόρροιας είναι ο γονόκοκκος Neisser, ένα βακτήριο που μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Η βλεννόρροια συνήθως προκαλεί αίσθημα καύσου κατά την ούρηση και λευκοκίτρινες εκκρίσεις (2 – 5 ημέρες μετά την «ένοχη» επαφή).

Αν το νόσημα παραμείνει αθεράπευτο και επεκταθεί μπορεί να προκληθεί φλεγμονώδης νόσος της πυέλου και στειρότητα.

Όταν τεθεί η διάγνωση με εργαστηριακές εξετάσεις, ο ιατρός χορηγεί τη σχετική αντιβιοτική αγωγή τόσο στον ασθενή όσο και στον / στην σύντροφο.

Σύφιλη

Το αίτιο της σύφιλης είναι η ωχρά σπειροχαίτη. Αρχικά 2 – 6 βδομάδες μετά τη μόλυνση, εμφανίζεται ένα ανώδυνο σκληρό έλκος (πληγή) στα γεννητικά όργανα, με συνοδό διόγκωση των λεμφαδένων της περιοχής (πρωτογόνος σύφιλη).

Αν δεν τεθεί έγκαιρα η διάγνωση και δε χορηγηθεί θεραπεία τότε διασπείρεται στον οργανισμό μέσω του λεμφικού συστήματος και το νόσημα εξελίσσεται στο δευτερογόνο στάδιο. Σε αυτή τη φάση μπορεί να εμφανισθούν διάφορα εξανθήματα σε μία ή περισσότερες περιοχές του σώματος (παλάμες, πέλματα, κορμός), με γενική αδιαθεσία, κακουχία, πυρετό, αρθραλγίες, κ.α. (δευτερογόνος σύφιλη).

Η σύφιλη χωρίς θεραπεία μπορεί να προκαλέσει – χρόνια μετά την αρχική προσβολή – βλάβες στη καρδιά, τα αγγεία, τον εγκέφαλο, το νευρικό σύστημα κ.α.

Κατά την εγκυμοσύνη, αν δεν τεθεί εγκαίρως η διάγνωση και δε χορηγηθεί η σχετική θεραπεία, μπορεί να μολυνθεί το νεογέννητο.

Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις που θα ζητήσει ο ιατρός σας. Η ειδική αντιβιοτική θεραπεία που χορηγείται εξαλείφει τη νόσο δια παντός.

HIV / AIDS

Ο ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV – Human Immunodeficiency Virus) είναι  ένας ιός που χρησιμοποιεί τον γενετικό μηχανισμό των Τ- λεμφοκυττάρων του οργανισμού για να αναπαραχθεί και να προκαλέσει το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS). Όταν κάποιο άτομο μολυνθεί από τον ιό HIV μπορεί να τον μεταδώσει και σε άλλους.

Ο φορέας του ιού HIV διανύει κάποια χρονική περίοδο «επώασης» (η οποία διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο), κατά την οποία δεν εμφανίζει τα συμπτώματα της ασθένειας του AIDS. Όταν αναπτυχθεί το AIDS τότε ο φορέας του ιού HIV αρχίζει να «νοσεί» και εμφανίζονται συμπτώματα της ασθένειας του AIDS.

Ο ιός αυτός μέσω της προσβολής του ανοσοποιητικού συστήματος προκαλεί την εμφάνιση πυρετού, διάρροιας, απώλειας βάρους, διαφόρων λοιμώξεων και μπορεί αποβεί θανατηφόρος.

Στις μέρες μας, είναι πλέον διαθέσιμες διάφορες θεραπείες για την αντιμετώπιση του ιού του AIDS με συνδυασμούς φαρμάκων που μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής των πασχόντων, διατηρώντας το ανοσοποιητικό σύστημα σε επαρκές επίπεδο.

Εξετάσεις για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα

Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν πως εάν είχαν κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα θα το αναγνώριζαν αμέσως. Η αλήθεια είναι ότι τα αφροδίσια νοσήματα δεν εμφανίζονται πάντα με θορυβώδη συμπτώματα αλλά μπορούν να εκδηλωθούν υποκλινικά.

Το προφυλακτικό εάν χρησιμοποιείται σωστά μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο μετάδοσης αφροδισίων νοσημάτων σε περιπτώσεις όπου η μόλυνση γίνεται με σωματικά υγρά όπως κολπικές εκκρίσεις, σπέρμα και αίμα. Δυστυχώς, επειδή κατά την ερωτική επαφή το προφυλακτικό καλύπτει μόνο συγκεκριμένο ανατομικό μέρος, δεν είναι δυνατόν να προσφέρει πλήρη προστασία για νοσήματα όπως ο έρπητας, τα κονδυλώματα, η σύφιλη, κ.α. Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι κατά την ερωτική επαφή μπορεί να μεταδοθούν ταυτόχρονα, περισσότερα από ένα αφροδίσια νοσήματα.

Τα αντισυλληπτικά φάρμακα μπορεί να προστατεύουν από μία ανεπιθύμητη κύηση αλλά δεν προσφέρουν καμία προστασία ενάντια στα αφροδίσια νοσήματα.

Εάν κάνετε σεξ χωρίς προφυλάξεις, έχετε νέο σύντροφο (ή περισσότερους από έναν συντρόφους), ή για κάποιο λόγο ανησυχείτε ότι έχετε εκτεθεί σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, επισκεφτείτε το δερματολόγο –  αφροδισιολόγο σας. Μετά από μία ολιγόλεπτη κλινική εξέταση θα σας συστήσει – αν χρειαστεί – ειδικές εξετάσεις, για να διαπιστωθεί αν νοσείτε ή όχι. Οι φαρμακευτικές επιλογές που έχουμε διαθέσιμες σήμερα είναι ικανές να θεραπεύσουν κάθε αφροδίσιο νόσημα, χωρίς υποτροπές.